Akademik Veri Yönetim Sistemi
VI. International Eurasian Educational Research Congress, Ankara, Türkiye, 19 - 22 Haziran 2019, ss.1147-1148
ÖZET
Problem Durumu
Dünyada son yüzyılda fen alanında hızlı gelişmeler yaşamaktadır. Yaşanılan bu gelişmeler ışığında ülkemizde de reformlar yapılmaktadır. Ülkemizde yapılan reformların ilk yansıması fen öğretim programında görülmektedir. Öğretim programları bireylerin okul veya okul dışı öğrenme öğretme süreçlerini kapsayan yaşantılar düzeneğidir (Demirel, 2010). Dolayısıyla programda yer alan kazanımlarda yaşantımızı kolaylaştıracak şekilde hazırlanmalıdır. Hazırlanan kazanımlar bilişsel süreç boyutu yönüyle ne kadar üst düzeyde ise bireylere kazandırılması gereken bilgi ve becerilerin bilişsel süreç boyutu o düzeyde olacaktır.
Öğretim programlarının değerlendirilmesinin kolayca yapılabilmesi için Bloom ve öğrencileri 1956 yılında bilgi ve becerileri sınıflamışlardır (Zorluoğlu vd., 2017). Daha sonra Chicago Üniversitesinde Bloom ‘un eski bir öğrencisi olan Dr. Lorin Anderson ve ilk şekliyle taksonominin yazarlarından biri olan Krathwohl bir araya gelerek orijinal Bloom taksonomisini yenilediler. 1995 yılında Krathwohl ve Anderson eğitim uzmanlarını toplayarak ilk bir grup oluşturdu. Grup 6 yıl çalışmanın ardından orijinal Bloom taksonomisini yenileyerek 2001 yılında yayımlamıştır (Anderson ve Kratwohl, 2014). Yayımlanan bu sınıflandırma Yenilenmiş Bloom Taksonomisi (YBT) olarak adlandırılmıştır. YBT’de; Bilgi basamağı Hatırlama basamağı olarak adlandırılmıştır. Değerlendirme basamağı ile Sentez basamağı yer değiştirmiş ve sentez basamağı yaratma olarak adlandırılmıştır Kavrama basamağı Anlama basamağı olarak adlandırılmıştır. Üst düzey bir hedefin gerçekleşmesi için alt düzeydeki hedeflerin gerçekleştirilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır (Anderson ve Kratwohl, 2014).
Ortaöğretim kurumlarına öğrenci alımı için yaptığı merkezi ortak sınavlar eleyici bir özelliğe sahip olduğu için ayırt edici olması gerekmektedir. Bu yönüyle sorulan sınav sorularının üst bilişsel süreç boyutu olarak üst düzeyde sorular sorulması beklenmektedir. Yapılan sınavların soruları hangi bilişsel düzeyde olduğu ve yürürlükteki fen öğretim programı kazanımlarının bilişsel boyutu yönüyle sınav sorularına yeterli olup olmadığı çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Çalışmanın amacı, 2013 fen bilimleri dersi öğretim programı 8. sınıf kazanımları ile 2018 Liselere Giriş sınavı (LGS) Fen Bilimleri dersi sorularının Yeni Bloom Taksonomisi (YBT)’ne göre değerlendirmesini yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır;
1. 2018 LGS Fen bilimleri sınav sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre bilişsel basamakları nedir?
2. 2018 LGS fen bilimleri sınav soruları hangi kazanımları ölçmektedir?
3. 2013 fen öğretim programı kazanımları 2018 LGS fen bilimleri sorularını bilişsel süreç boyutu yönüyle karşılamakta mıdır?
Yöntem
Çalışmanın yöntemi nitel araştırma yöntemleri içinde yer alan doküman incelemesidir. Doküman incelemesi yöntemi, araştırılması hedeflenen olgular hakkındaki yazılı materyallerin analiz edilmesinde kullanılır (Yıldırım ve Şimşek, 2018). Çalışmada veri toplama aracı olarak 2013 fen öğretim programı ve 2018 LGS fen bilimleri soruları (A kitapçığı) kullanılmıştır. Veri toplama araçları olarak kullanılan 2018 fen bilimleri dersi öğretim programına Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın internet sitesinden; 2018 LGS fen bilimleri sorularına ise Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Sınav Hizmetleri Daire Başkanlığı’nın sitesinden ulaşılmıştır.
Çalışmada öncelikle dersin kazanımlarını ölçen LGS sınav sorusu bulunmuş ve eşleştirilmiştir. LGS sınav sorusunun Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre hangi bilişsel boyutta olduğu belirlenmiştir. LGS sorularının ve program kazanımlarının bilişsel süreç boyut basamakları tespit edilirken literatürde bilişsel süreç boyutların hangi basamakta olduğunu gösteren anahtar kelimeler belirlenmiş ve bu anahtar kelimelere göre analiz edilmiştir.
Soru ile eşleştirilen kazanımın da bilişsel boyutu belirlenerek LGS sınav sorusu ile ilgili kazanımın YBT’ye göre bilişsel boyutları karşılaştırılmış ve uzman görüşüne sunulmuştur. Kazanımlar tablolaştırlırken 2013 fen öğretim programındaki sınıf, ünite ve kazanım organizasyonuna göre numaralandırılmıştır. Veri analizinin güvenirlik çalışması Miles ve Huberman’ın (1994) önerdiği uzman görüşlerinin uyum yüzdesi formülüne göre hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda araştırmacı ile birlikte 3 fen eğitimi alanı uzmanı ve 1 ölçme değerlendirme uzmanı görüşleri arasında 2013 fen öğretim programı için %90.9, 20 LGS fen bilimleri sorusu için %85 uyum yüzdesi elde edilmiştir.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Elde edilen bulgular neticesinde, 2013 fen bilimleri dersi öğretim programı 8. Sınıf seviyesi kazanımların ve 2018 LGS fen bilimleri sorularının bilişsel süreç boyutu açısından karşılaması beklenmektedir. Fen bilimleri sorularının ve kazanımları genellikle alt düzey bilişsel basamaklardan oluştuğu ve en fazla uygulama basamağına yer verildiği beklenmektedir. Literatürde yapılan sınav sorularıyla ilgili yapılan çalışmalarda da benzer sonuçların çıktığı görülmektedir (Cangüven vd., 2017; Arı & Gökler,2012)
LGS sınavında soruları karşılayan 8. sınıf fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımları üst bilişsel boyut olarak bütün basamaklara dağılması beklenmektedir. Program kazanımları da LGS sorularına paralel bir şekilde alt düzey bilişsel basamaklardan oluşmakta olup en fazla anlama basamağında kazanım yer alması beklenmektedir. Bütün basamaklarda kazanım bulunmasına rağmen alt düzey bilişsel basamaklarda yer alan kazanımların fazla olması beklenmektedir.
LGS’de çıkan soruların fen öğretim programındaki çok az bir kazanımı karşıladığı beklenmektedir. Ayrıca konu dağılımı ve kazanım sayısına göre soruların dengeli bir dağılım göstermediği düşünülmektedir. Çalışmada beklenen sonuçlara göre öneriler şu şekilde sıralanmıştır; MEB’in soru hazırlarken fen programı kazanımlarını dikkate alarak hazırlaması önerilmektedir. LGS sorularının daha fazla kazanımı kapsayacak şekilde hazırlaması önerilmektedir. Soruların dağılımının ünite ve kazanım dağılımı dikkate alınarak yapılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: 2013 Fen Öğretim Programı, 2018 LGS Fen Bilimleri Soruları, Yenilenmiş Bloom Taksonomisi