Anne-Babaların Ödüllendirme ve Cezalandırma Nedenleri, Yöntemleri ve Çocukları Üzerindeki Etkileri


Creative Commons License

ATLİ A., ŞAD S. N., ÖZER N.

II. Uluslararası Multidispliner Kongresi, Adana, Türkiye, 4 - 05 Mayıs 2018, ss.18

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Adana
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.18
  • İnönü Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZ 
 
    Anne-babalar çocuklarının ilk öğretmenleridir ve çoğu anne-baba öğretmenlik görevlerini iyi bir şekilde yerine getirmek ister. Anne-babaların, çocukları için iyi olacağına inandıkları davranışları kazandırmada en çok kullandıkları yöntemlerden biri de istendik davranışlar için ödül ve istenmedik davranışlar için de ceza vermektir. Anne-babaların çocuk yetiştirmede kullandıkları bilinçli ya da bilinçsiz   ödüllendirme   ve   cezalandırma   yöntemleri   çocukların   kişilik   özelliklerini   ve   sosyal gelişimlerini  etkilemektedir.  Çocuğun  kişiliğinin  şekillenmesinde  anne-babayla  kurulan  etkileşim 
önceliklidir.  Anne-baba  davranışlarının  çocukları  üzerindeki  etkilerini  inceleyen  araştırmalar, ailelerin  çocuklarını  nasıl  yetiştirmeleri  gerektiği  konusunda  her  geçen  gün  daha  fazla  baskı hissettikleri  ve  bu  konuda  daha  fazla  bilgiye  ihtiyaç  duyduklarını  göstermektedir.  Bu  temel gereksinimler çerçevesinde yapılan bu nitel araştırmanın amacı anne-babaların çocuklarına ödül ve  ceza  verme  nedenleri,  kullandıkları  ödül  ve  ceza  türleri  ve  bunların  etkilerini  keşfetmektir. 
Araştırma verileri 2016-2017 yıllarında Malatya ilinde yaşayan anne-baba (n=29, yaş ort=39.93, s=5.45) ve çocukları (n=29, yaş ort=13.06, s=12.07) ile yarı yapılandırılmış nitel görüşmelerden elde  edilmiştir.  Araştırma  kapsamında  elde  edilen  nitel  veriler  içerik  analizi  yöntemi  ile  analiz edilmiştir. Sonuç olarak ebeveynlerin çocuklarına akademik (okul başarısı, ders çalışma vb) ve sosyal (ağırbaşlılık, kardeşleri ile iyi geçinme vb.) nedenlerden dolayı ödül verdikleri görülmüştür. Ebeveynler, çocuklarının olumlu davranışlarını etkinlik temelli (örn. bilgisayarda oyun oynamasına izin verme), maddi (örn. Yiyecek, kıyafet, teknolojik ürünler satın almak), sosyal (örn. gezi ya da 
akraba  ziyareti),  sözlü  (örn.  tebrik  ya  da  teşekkür  etme)  ve  sözsüz  (örn.  Öpme  ve  sarılma) pekiştireçlerle ödüllendirmektedirler. Verilen ödüllerin çocuğun davranışları üzerindeki etkilerinin başında  motivasyon  artışı  ve  mutlu  hissetme  gelmektedir.  Ebeveynlerin  çocuklarına  akademik (düşük okul başarısı, ders çalışmama vb), sosyal  (büyüklere saygısızlık, eve geç gelme, yalan söyleme vb.), teknoloji bağımlılığı (telefon, bilgisayar, tablet vb ile uzun zaman geçirme) ve özbakım görevlerini   ihmal   (kıyafetlerini   düzenlememe   vb.)   gibi   nedenlerden   dolayı   ceza   verdikleri 
görülmüştür.  Diğer  taraftan  ebeveynler,  çocuklarının  olumsuz  davranışlarını  maddi  (harçlığını kesme,  oyuncak  almama  vb.),  etkinlik  temelli  (dışarı  çıkmasını  ya  da  televizyon  izlemesini yasaklama vb.), fiziksel (tokat atma vb.), sözel (kızma, bağırma vb.) ve duygusal (küsme, sevgiden yoksun  bırakma  vb.)  gibi  yöntemler  kullanarak  cezalandırmaktadırlar.  Yapılan  analizler  verilen cezaların  çocuğun  davranışları  üzerinde  olumsuz  davranışın  sıklığının  azalması  ve  küsme  gibi etkilerin olduğunu göstermektedir.

Not: Bu araştırma İnönü Üniversitesi BAP Birimi tarafından SBA-
2017-868 nolu " Anne Babaların Çocuklarını Yetiştirmede Kullandıkları Ödül ve Ceza Yöntemlerine Yönelik Bir Anne Baba Eğitim Programının Hazırlanması, Pilot Uygulaması ve Değerlendirilmesi" adlı projesi tarafından desteklenmektedir. 

Anahtar Kelimeler: Anne-Baba, Ödül, Ceza