An Analysis of Unity of Existence and the Science of Sufism

Creative Commons License

Altunkaya M.

Sûf İnterdisipliner Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, no.7, pp.17-35, 2024 (Peer-Reviewed Journal)

Abstract 

An Analysis of Unity of Existence and the Science of Sufism
Vahdet-i vücûd, tevhidin İslâm toplumunda bir anlatım biçimi ola-rak yaygınlaşmış şeklidir. Bu tevhid yorumu, son üç asırda müs-teşriklerin dikkatini çekmiş, teopolitik amaçlarına hizmet için istis-mar aracına dönüştürülmüştür. Müsteşrikler, vahdet-i vücudu Hristiyan Musevî kelamıyla karıştırır, hulûl ve ittihat fikrini tazam-mun eden bir şirkâlûd felsefe biçiminde yeniden üretirler. Böylece İslâm mezhep ve meşrepleri arasında tartışma, çatışma, tehcir ve tekfire varan hadiselere sebebiyet verirler. Arşiv kayıtlarına geçen şekliyle Hicaz’ın bazı kırsal aşiretleri, Osmanlı Devleti’nin haki-miyetinden çıkarak bağımsız bir krallık kurmak üzere İngiltere ile anlaşmışlardı. 1730’larda başlayan Irak Necef, Hicaz Der’a, İstan-bul, Bursa, Hindistan’da yoğunlaşan istişrak faaliyetlerinin amacı, et-Tekfîr ve’l-hicre oluşumlarıyla Müslüman toplumların birbiri-nin kanını dökmesini sağlayacak “katli helal” sonra “katli vâcip” fetvası aldırmaktır. Bu amaçla 400 kişilik silahlı süvari birlikler 1740’larda Mekke Ecyâd kalesindeki Osmanlı askerlerine kurşun sıkmak istemeyince böyle bir yönteme başvurulduğu değerlendiri-lebilir. Böylece ehl-i salat, ehl-i kıble olan Osmanlı hilafet ordu-suna yönelik tekfir çalışmaları sonuç verir ve payitaht İstanbul’da Kadızadeliler-Sivâsîler, Irak Kûfe-Basra ekseninde Şiî-Sûfî-Selefî ayrışması, diğer yerlerde ise Kur’âniyyûn-Ahbâriyyûn benzeri başlıklar altında iç kargaşa ve çatışmalar tertiplenir. Bu tür toplum-sal vakalarda ilk kanın akıtılması kilit önem taşımaktadır. Sonra-sında geliştirilen söylemler, hazırlanan intikam yeminleri, yakılan düşmanlık ateşini asırlık bir zemine yayarak kronik hale getirir.
- Aralık 2024 / SÛF JISSR 7-
20
Bu çalışmada Osmanlı topraklarını ele geçirmek isteyen Avrupa reel-politiğinin istişrak çalışmalarında kullandığı argümanlardan biri olarak vahdet-i vucûd ele alınacaktır. Osmanlı resmi ideolojisi olan sûfî düşünce kuruluşlarının tekfir ve tehcirine yönelik istişrakî girişimlerin bazı kavramlar ekseninde teo-politik tahlili yapılacak-tır.
Anahtar Kelimeler:
Tasavvuf, Vahdet-i Vücûd, 3T Eğilimleri, Osmanlı Devleti, İstiş-rak (Oryantalizm)

Vahdet-i vücûd, tevhidin İslâm toplumunda bir anlatım biçimi ola-rak yaygınlaşmış şeklidir. Bu tevhid yorumu, son üç asırda müs-teşriklerin dikkatini çekmiş, teopolitik amaçlarına hizmet için istis-mar aracına dönüştürülmüştür. Müsteşrikler, vahdet-i vücudu Hristiyan Musevî kelamıyla karıştırır, hulûl ve ittihat fikrini tazam-mun eden bir şirkâlûd felsefe biçiminde yeniden üretirler. Böylece İslâm mezhep ve meşrepleri arasında tartışma, çatışma, tehcir ve tekfire varan hadiselere sebebiyet verirler. Arşiv kayıtlarına geçen şekliyle Hicaz’ın bazı kırsal aşiretleri, Osmanlı Devleti’nin haki-miyetinden çıkarak bağımsız bir krallık kurmak üzere İngiltere ile anlaşmışlardı. 1730’larda başlayan Irak Necef, Hicaz Der’a, İstan-bul, Bursa, Hindistan’da yoğunlaşan istişrak faaliyetlerinin amacı, et-Tekfîr ve’l-hicre oluşumlarıyla Müslüman toplumların birbiri-nin kanını dökmesini sağlayacak “katli helal” sonra “katli vâcip” fetvası aldırmaktır. Bu amaçla 400 kişilik silahlı süvari birlikler 1740’larda Mekke Ecyâd kalesindeki Osmanlı askerlerine kurşun sıkmak istemeyince böyle bir yönteme başvurulduğu değerlendiri-lebilir. Böylece ehl-i salat, ehl-i kıble olan Osmanlı hilafet ordu-suna yönelik tekfir çalışmaları sonuç verir ve payitaht İstanbul’da Kadızadeliler-Sivâsîler, Irak Kûfe-Basra ekseninde Şiî-Sûfî-Selefî ayrışması, diğer yerlerde ise Kur’âniyyûn-Ahbâriyyûn benzeri başlıklar altında iç kargaşa ve çatışmalar tertiplenir. Bu tür toplum-sal vakalarda ilk kanın akıtılması kilit önem taşımaktadır. Sonra-sında geliştirilen söylemler, hazırlanan intikam yeminleri, yakılan düşmanlık ateşini asırlık bir zemine yayarak kronik hale getirir.

- Aralık 2024 / SÛF JISSR 7-

20

Bu çalışmada Osmanlı topraklarını ele geçirmek isteyen Avrupa reel-politiğinin istişrak çalışmalarında kullandığı argümanlardan biri olarak vahdet-i vucûd ele alınacaktır. Osmanlı resmi ideolojisi olan sûfî düşünce kuruluşlarının tekfir ve tehcirine yönelik istişrakî girişimlerin bazı kavramlar ekseninde teo-politik tahlili yapılacak-tır.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, Vahdet-i Vücûd, 3T Eğilimleri, Osmanlı Devleti, İstiş-rak (Oryantalizm)