Asya Hunları ve Qiang Boyları Arasında Han Hanedanlığının Batı Kapısındaki Tedirginliği

Adıgüzel E.

X. Uluslararası Genç Türkologlar Sempozyumu, Bishkek, Kırgızistan, 21 - 23 Nisan 2025, ss.1-11, (Yayınlanmadı)

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: Bishkek
  • Basıldığı Ülke: Kırgızistan
  • Sayfa Sayıları: ss.1-11
  • İnönü Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Han Hanedanı devlet adamı ve seyyah Zhang Qian, İmparator Wu’nun talimatıyla MÖ 138-125 yılları arasında Batı Bölgeleri’ne diplomatik seyahatte bulunmuştur. Bu seyahate dair Çince bir kayıtta batıya gidecek olan Han elçilerinin tehlikeli Qiang topraklarından geçmek zorunda kaldığı ve Qiang boylarının bundan hoşlanmadığı belirtilirken elçilerin biraz daha kuzeyden gitmesi halinde ise Hunlar tarafından alıkonacaklarına değinilmektedir. Nitekim devrin kaynaklarının verdiği bilgilere göre Han Hanedanının batı ile olan irtibatı Asya Hunları ile Qiang boyları arasında pamuk ipliğine bağlı bir vaziyette idi.

Han Hanedanı İmparatoru Gaozu’dan (MÖ 206 – 195) İmparator Wu’nun (MÖ 141 – 87) hükümdarlığına kadar devam eden dönemde Asya Hunları genel itibarıyla bugünkü Moğolistan, Orta Asya ve Çin’in kuzeybatısını hakimiyetleri altına almıştı. Bahse konu dönemde “Heqin 和親” adı verilen ve evlilik yoluyla sağlanan barış sayesinde, Han Hanedanı ile akrabalık ilişkisi kuran Asya Hunları, onlardan yüklü miktarda haraç almaktaydı. Bu arada Hunlar tesis edilen akrabalık ilişkisi vasıtasıyla sınır pazarlarında ticari imtiyazlar da elde etmişti. İncelenen dönemde Qiang boylarının Tibet ve Qinghai platoları başta olmak üzere kısmi olarak Tarım Havzası, Gansu, Sichuan ve Yunnan’da yayıldıkları bilinmektedir. Qiang boylarının özellikle Çin’in kuzeybatısındaki kısmı ise Hunların müttefiki idi. Batı Gansu’da Yumen geçidinin batısı ile Pamir dağlarının doğusu arasında Orta Asya ve Batı Asya’yı da kapsayan bölge Çin kaynaklarında “Batı Bölgeleri 西域” olarak adlandırılmaktaydı. Özellikle Tarım Havzası’ndaki şehir devletlerini kapsayan Batı Bölgeleri Hun ve Qiang boylarının kesişme noktasıydı. Hunların hakimiyeti MÖ 177’de kuzey Shaanxi ve İç Moğolistan’a yakın kısımlarını kapsayan Shangjun’e ulaştığında Hunlar ile Qiang boyları komşu haline gelirken bu komşuluk zamanla Han Hanedanına karşı bir ittifakın oluşmasına yol açmıştır.

İmparator Wu, Zhang Qian’in diplomatik seyahati sonrası Hunların sağ kolu olarak görülen Batı Bölgeleri’ni ele geçirmek için harekete geçerken MÖ 135 – 119 yılları arasında esas odak noktasını Hunlar üzerine yoğunlaştırmıştır. Batı Bölgelerine giden Gansu koridorunu kontrol altına alıp Han Hanedanına zor anlar yaşatan Hunlar ile Qiang boylarını ayırmak, böylelikle Batı Bölgeleri ile irtibatta kalmak imparatorun esas gayesi idi. Nitekim MÖ 121’de General Huo Qubing’in saldırıları neticesinde Hunlar Gansu’dan çekilmek zorunda kalırken Qinghai-Gansu sınırındaki Qilian dağlarının kuzeyinde dört eyalet ve iki geçit noktası oluşturulmuş, ilerleyen zamanlarda burada tahkimat yoğunlaştırılmıştır. Han Hanedanının bu politikası Türklerin ve Tibetlilerin ataları olarak bilinen Hunlar ile Qiang boylarını ayırmak için yapılan ilk girişim olması bakımından büyük önem teşkil etmiştir.

Ana kaynaklar esas alınarak sunulacak olan bu bildiride Asya Hunları ve Qiang boylarına karşı Han Hanedanının uyguladığı politika, Gansu Koridoru’nun stratejik konumu ve burada Hun ve Qiang boylarına karşı alınan önlemler geniş şekilde ele alınacaktır.

Zhang Qian, who was the Han Dynasty’s politician and traveler, had been diplomatically journeyed to the Western Regions between 138-125 B.C. with instruction of Emperor Wu. In a Chinese historical record related to this journey, it is explained that Han envoys have had to pass through dangerous Qiang’s land, so Qiang tribes have taken aversion from this. In the same record, it is mentioned that envoys will be detained by Xiongnu in the case that passes through from more north. The Han Dynasty’s connection with western was in a situation that is on a knife edge between Xiongnu and Qiang tribes according to given informations by historical sources of related era.

Xiongnu had brought under control approximately in present Mongolia, Central Asia and Northwest China from Han Dynasty’s Emperor Gaozu (206-195 B.C.) to Emperor Wu’s (141-87 B.C.) sovereignty. Under favour of a peace treaty called “Heqin和親” and ensured by way of marriage, Xiongnu had taken a great number of tributes from the Han Dynasty by establishing kinship relations. Also, Xiongnu had gained commercial privilege because of kinship relations with the Han Dynasty. It is known that Qiang tribes have reached out especially Tibet and Qinghai Plateaus, fractionally Tarim Basin, Gansu, Sichuan and Yunnan in the inspected era. Especially the Qiang tribes’ section, which is in Northwest China, was allied with Xiongnu. Area, which involves Central and Western Asia between west of the Yumen Pass in Western Gansu and east of the Pamir Mountains, was called “the Western Regions 西域” in Chinese historical sources. The Western Regions, which comprise particularly city-states in Tarim Basin, was an intersection point between Xiongnu and Qiang tribes. Xiongnu and Qiang tribes had become neighbors, and this neighborhood had caused an alliance against the Han Dynasty in progress of time when Xiongnu’s sovereignty reached Shangjun, where comprises some parts of Northern Shaanxi and Inner Mongolia.

Emperor Wu had taken action to capture the Western Regions where is known right hand of Xiongnu after diplomatic journey of Zhang Qian. He had concentrated on the main focal point to Xiongnu between 135-119 B.C. Main purpose of the emperor was to separate Xiongnu and Qiang tribes, who took control of the Gansu Corridor that is opened to the Western Regions, thus, to keep in touch with the Western Regions. Xiongnu had to withdraw from Gansu in consequence of General Huo Qubing attacks in 121 B.C. In this era, four provinces and two passing points were established, later fortification was intensified there. This policy of the Han Dynasty is significant in the way of the first attempt that was to tell apart Xiongnu and Qiang tribes who are known ancestors of Turks and Tibetans.

In this symposium paper, it will be widely discussed policy that is carried out by Han Dynasty against Xiongnu and Qiang tribes; Strategic position of Gansu Corridor and precautions that were taken against Xiongnu and Qiang tribes there using main historical sources.