Akademik Veri Yönetim Sistemi
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi/ Fırat University Journal of Social Science, cilt.21, sa.2, ss.47-69, 2011 (Hakemli Dergi)
ÖZET
Seyyid Ahmed Arvasi, Cumhuriyet dönemi Türk toplumunun yetistirdiği dikkate değer bir
düsünce adamıdır. Fikirlerinin sekillenmesinde aile ortamında aldığı klasik Đslam kültürü ve Batı
kültürünün sentezi etkin olmustur. Modern eğitim kurumlarında bir eğitim uzmanı olarak
çalısırken kendine özgü fikri sentezi onu kısa zamanda ünlendirmistir. O, Batı’nın aydınlanmacı
düsünceye dayalı çözümlerini hareket noktası yapmıs ama bununla sınırlı kalmamıstır. Özellikle
Maurice Blondel ve Türkiye’deki temsilcisi sayılabilecek Nurettin Topçu’nun hareket felsefesini,
insanın yetkinliğini temellendirmede kullanmıstır. Canlının mahiyetini açıklamada dayandığı
madde-ruh çizgisi ve mavera düsüncesini, hareket ve özgürlük kavramıyla açıklamıstır. Hareket ve
özgürlük kavramları insanın madde ve ruh gibi iki boyutunu açıklamada daha anlasılabilir bir
çözümleme sunmaktadır. Arvasi, modern bilimin ortaya koyduğu monist yaklasımın açmazlarına
karsı bu ikili kavramsal çözümleme biçimini basarıyla uygulayan biri olarak görünmektedir. O,
modern çağın bilimi putlastıran yaklasımına karsı, aynı yöntem ve teknikleri kullanarak basarılı bir
iman savunusu ortaya koymaktadır.
Arvasi, varlığın sınırlarını ortaya koyabilmek için üçlü kavramlar kullanarak fikirlerini insa
eder. Madde, hayat, ruh kavramlarının her birini ayrıca alt kavramlar vasıtasıyla açıklama
yöntemini kullanır. Buna göre, akıl ve zekâ, hayatı açıklamada ve insan gerçekliğini
anlamlandırmada önemli kavramlar olarak görülür. Akıl, zeka yetisi insanın vahiy gerçekliğiyle
muhatap olmasını ve vahiy bilgisini temellendirmesini sağlayan araçlar olarak da görülür. Bunun
yanında madde temelini açıklayan, determinizm, otomatizm, içgüdü, mekan, zaman, ayniyet,
benzerlik, cemiyet kavramları, onun çözümlemelerinde epistemolojik zemini olustururlar. O, bu
kavramlar üzerine, suur, sanatkârlık, gaye, hürriyet, ferdilik, yaratma kavramlarını insa eder.
Arvasi, fikirlerini, insanın özgürlüğü ve sonsuzluğunun imkânını ortaya koymayla taçlandırır.
1 Bu çalısma, 13. Ekim 2011’de, Ağrı Valiliği ve Đbrahim Çeçen Üniversitesi Sponsorluğunda
düzenlenen “III. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu”nda bildiri olarak
sunulmustur.
2 Doç. Dr., Đnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü. E-mail:
hserdem46@yahoo.com / huseyin.erdem@inonu.edu.tr
F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2
48
Türk toplumunun fikri gelisiminin haritasını ortaya çıkarmada, Arvasi örneği bize önemli bir
model sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Madde, hayat, ruh, materyalizm, determinizm, vitalizm, spiritüalizm,
varlık, varolus, hayvan adam, trajik insan, ideal insan, kamil insan, insan ve insan ötesi.