6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleriyle afet yönetimi ve idarenin bu konudaki sorumluluğu gündem olmuştur. Deprem gibi afetlerden sadece insanlar değil, hayvanlar da ağır şekilde etkilenmiştir. İnsanların temel haklarından olan yaşam hakkı, hayvanlar için de evrensel bir değer olarak kabul edilmiştir. Afet yönetimi, insanların, başlarına gelebilecek afet durumlarını tanımaları, afetlerden haberdar olabilmeleri, afetler meydana geldiğinde etkilenmemeleri ya da en az şekilde etkilenmelerini sağlamak için, afet öncesi hazırlık, planlama, korunma, afet sırası ve sonrasında tespit, müdahale, iyileştirme, yeniden yapılandırma gibi süreçleri içeren hizmetlerdir. Uluslararası eylem planları, özellikle kırılgan ve güçsüz gurupların, modern ve bütünleşik afet yönetimlerinde ayrı bir özenle düzenlenmesi öngörülmüştür. İnsanların yükledikleri anlam ne olursa olsun, canlı varlıklar olarak savunmasız ve örgütlenme kabiliyetinden yoksun hayvanların da afetlerde yaşam hakları korunmalı ve refahı sağlanmalıdır. Olağan koşullar bir yana, olağanüstü koşullarda hayvanlar, insanlara muhtaçtır. Her ne kadar 1982 Anayasası hayvanlarla ilgili doğrudan bir düzenleme içermese de uluslararası mevzuatı temel alarak hazırlanmış olan 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ana mevzuattır. Türk Medeni Kanununa göre hayvanlar bir hakkın öznesi değil, süjesi yani konusu olarak ele alınan, sahiplenilen, ekonomik değeri olan birer eşyadır. Afet yönetimi mevzuatı incelendiğinde hayvanlarla ilgili düzenlemelerin yönetmelik ve plan düzeyinde kaldığı, pratiğe yansımadığı görülmektedir. Hakkın süjesi olarak ele alınan hayvanların deprem gibi afetlerde zarar görmeleri durumunda idarenin sorumluluğu, hayvanın sahipli olup olmamasına göre değişmektedir. Sahipsiz hayvanların sorumluluğunu pratik hukukta üstlenen bir merci bulunmamaktadır. Bu çalışma, fikri, idari ve hukuki altyapının oluşturulması adına, hayvanların afet yönetiminde konumunun belirlenmesinde, iyileştirilmesinde ve pratiğe geçirilmesinde yol açmayı hedeflemektedir.
With the February 6, 2023 Kahramanmaraş earthquakes, disaster management and the administration's responsibility in this regard became a hot topic. Not only humans but also animals have been severely affected by disasters such as earthquakes. The right to life, which is one of the fundamental rights of human beings, is also recognized as a universal value for animals. Disaster management is the services that include processes such as pre-disaster preparation, planning, protection, detection, intervention, improvement, reconstruction during and after disasters in order to ensure that people recognize disaster situations that may happen to them, to be aware of disasters, to ensure that they are not affected or minimally affected when disasters occur. International action plans envisage that particularly vulnerable and powerless groups should be given special attention in modern and integrated disaster management. Regardless of the meaning people give, the right to life of animals, as living creatures that are defenseless and lack the ability to organize, should be protected and their welfare should be ensured in disasters. Ordinary conditions aside, in extraordinary conditions, animals are dependent on humans. Although the 1982 Constitution does not contain a direct regulation regarding animals, the Animal Protection Law No. 5199, which was prepared based on international legislation, is the main legislation. According to the Turkish Civil Code, animals are not the subjects of a right, but rather objects that are considered as subjects, that is, owned, and have economic value. When the disaster management legislation is examined, it is seen that the regulations on animals remain at the level of regulations and plans and are not reflected in practice. In case animals, which are considered as subjects of the right, are damaged in disasters such as earthquakes, the responsibility of the administration varies depending on whether the animal is owned or not. There is no authority that assumes responsibility for stray animals in practical law. This study aims to pave the way in determining, improving and putting into practice the position of animals in disaster management in order to create an intellectual, administrative and legal infrastructure.
