RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, sa.22, ss.556-567, 2021 (Hakemli Dergi)
Kaynaklar vasıtasıyla edindiğimiz bilgilere göre 1570 yılında dünyaya gelen Azmîzâde Hâletî’nin asıl
adı Mustafa’dır. İyi bir medrese eğitiminin ardından müderrislik, kadılık ve kazaskerlik gibi
görevlerde bulunan Azmîzâde Hâletî, 17. yüzyıl klasik Türk şiirinin önemli sanatçılarından biridir.
Biyografik bilgiler veren kaynaklarda okumayı seven, araştırmacı, iyiliksever, ilim ve kültür
meraklısı bir kişi olarak tanıtılan şair, rubailerinin yanı sıra âşıkâne, rindâne ve hâkimâne tarzda
yazdığı gazeller ile de ön plana çıkmıştır. Hâletî’nin şiirlerinde dikkat çeken unsurlardan bir diğeri
ise melâmetîlik kavramıdır. Dîvânındaki şiirlerin bazı bölümlerinde bu kavrama yer vermiş ve
çeşitli bağlamlarda bu kavramı işleyerek kullanmıştır. Sözlük anlamı itibariyle kınamak, ayıplamak
ve sitem etmek gibi anlamlara gelen melâmet kelimesi, Arapça levm kelimesinden türemiştir.
Kınanmayı ve ayıplanmayı kendilerine bir görev addeden melâmet yolcularına ise melâmî adı
verilmiştir. Bu çalışma aracılığıyla melâmet kavramının ve klasik Türk şiiri bünyesinde âşık rolünü
icra eden bir tip olarak ifade edebileceğimiz melâmîlerin Azmîzâde Hâletî Dîvânı’ndaki yansımaları
ele alınmıştır. Bu doğrultuda Azmîzâde Hâletî’nin hayatı ve edebî kişiliğinden yola çıkılarak
melâmet ve melâmîlik gibi hususların dîvânındaki işleniş şekli ve bu kavramlara bakış açısı
incelenmiştir. Öte yandan bu çalışma aracılığıyla melâmîliğin 17. yüzyıl klasik Türk şiirine
yansımaları ve şairin dîvânında yer alan âşık tipinin, melâmetîlik bağlamındaki konumu
açıklanmaya çalışılmıştır.
Information that we collected with the help of resources show that, Azmizade Haleti’s (birth: 1570)
real name is Mustafa. Azmizade Haleti, who had a sophisticated medresseh education and became
qadi and military judge, was one of the important artists of the classical Turkish poetry in the 17.
century. In the biographical resources, he is portraited as an avid reader, culture and science lover.
Also, he came into prominence by writing the ghazals with the type of aşıkane, rindane and
hakimane. In Haleti’s poems, melâmî tradition (melâmîlik) is worth to mention. In some part of his
poems in his divan, he mentioned this concept and used it in different contexts. To define, in the
dictionary, melâmîlik means ‘to condemn, blame, and reproach’. It is derived from word levm which
is Arabic. Melâmet passengers who likes to be blamed and condemned are called melâmî. In this
work, melâmet concept is defined and explained its reflections in Azmizade Haleti Divan because
melâmet is seen as lover type in the classical Turkish poetry. By this token, Azmizade Haleti’s life and melâmet and melâmîlik concepts which is seen in Haleti’s literary character will be expolored.
On the other hand, it is aimed to explain melâmîlik concept’s reflections in 17. century classical
Turkish poetry, poet’s lover type in his poems and its link with melâmî tradition through this study.