Research Information System
International Academic Social Resources Journal, vol.9, no.5, pp.515-522, 2024 (Peer-Reviewed Journal)
Anadolu Türkler tarafından fetih edilip yerleşmeye başlanmasıyla yeni kentlerin kurulması da hız kazanmıştır. Kurulan yeni şehirlerde Türklere özgü yeni kamu binaları yapılmaya başlanmış ve bu binaları başta çini olmak üzere çeşitli sanat dallarıyla süslemişlerdir. Selçuklular, Orta Asya’dan kalma geleneklerin büyük bir kısmını devam ettirmişlerdir. Başka bir deyişle Türler, İslam öncesi sahip olduğu kültürel zenginliğini, sonrasında da büyük çoğunluğu ile koruyup Türk İslam sentezini oluşturmuştur. Bazı eski alışkanlıklarını terk etmeyip onları İslam dini ile harmanlayıp yeni bir kültür geliştirmişlerdir. Türk sanatları arasında çininin önemli bir yeri vardır. İmar ettikleri binaları eşsiz çini süslemeler ile donatmışlardır. Türk çini sanatının mozaik, lüster, sıraltı, minai ve kakma çini gibi uygulayış teknikleri bulunmaktadır. Ancak bu araştırmada sıraltı tekniği ile yapılan çiniler ele alınmıştır. Çini süslemelerde farklı temaların işlendiği çeşitli kompozisyonlar bulunmaktadır. Kullanılan motifler arasında, insan, bitki, hayvan ve mitolojik varlıklar yer almaktadır. Kompozisyonlarda korku, sevinç, mutluluk, güç, vahşi yaşam, bereket ve zenginliği ifade eden semboller bazen beraber bazen de tek başlarına kullanılmıştır. Dikkat çeken kompozisyonlardan biride bereket temalı kompozisyonlardır. Bereket temalı kompozisyonlarda, haşhaş nar, başak ve balık gibi bereketi sembolize eden bitkisel ve hayvan motifleri kullanılmıştır. Bu motifler genellikle soylu bir insan figürünün ellerinde tuttuğu kompozisyonlar içerisinde kendilerine yer bulmuştur. Araştırmanın amacı Türk gelenek ve inanışlarındaki bereket kavramını sembolize eden varlıkların Türk çini sanatındaki yerini ve önemini ifade etmektir.
Anahtar Kelimeler: Anadolu Selçuklu, Çini, Bereket, Sembol.