Akademik Veri Yönetim Sistemi
XVII. UMTEB International Scientific Research Congress, Praha, Çek Cumhuriyeti, 4 - 06 Mayıs 2025, ss.80-93, (Tam Metin Bildiri)
Sanata dair
her türlü yöntem ve uygulamaların oluşmasında estetik algının önemli bir işlevi
olmuştur. Sanatın tarihsel serüveni
incelendiğinde tarihler ve dönemler boyunca estetik algının, “güzel” ve
“çirkin” kavramlarının üzerinden şekillendiği görülmektedir. Geleneksel sanat
anlayışında çoğunlukla güzel olan yüceltilmiş ve sanat eserlerinde güzel olanın
yansıtılmasına odaklanılmıştır. Bu anlamda çoğunlukla insan bedeni de dahil
olmak üzere ele alınan imgeler, abartılı bir biçimde idealize edilerek tasvir
edilmiştir. Zamanla bu anlayış tersine dönerek insan bedeni ve doğa,
kusurlarına ve çirkinliklerine rağmen tüm gerçekliğiyle tasvir edilmeye
başlanmıştır. Bu anlayış özellikle modern ve çağdaş sanatın temel ilkelerden
biri olarak görülmüştür. Klasik güzellik anlayışına meydan okuyan en önemli
ifade biçimlerinden biri ise “grotesk” ifade biçimi olup ortaya çıktığından bu
yana sanat alanında varlığını sürdürmüştür. Biçimsiz, tuhaf, ucube, abartılı,
norm dışı, absürt, marjinal, fantastik vb. unsurları kapsayan grotesk, özellikle
klasik sanat sonrası dönemde sanatsal bir ifade biçimi olarak sıkça
kullanılmıştır.
Bu
çalışmada grotesk bedenlerin sanat alanındaki yeri, plastik ve estetik değerler
kapsamında ele alınmış kavramın ortaya çıkışına ve tarih boyunca anlam
çemberindeki gelişimine değinilmiştir. Grotesk beden imgesinin sanat alanındaki
yeri ve kullanımı; Hieronymus Bosch ve Fransisco Goya başta olmak üzere çeşitli
sanatçıların eserleri üzerinden incelenmiştir. Bu çerçeveden incelendiğinde
özellikle modern sanat eserlerinde groteskin bedensel normları sorgulayan,
toplumsal estetik algıyı dönüştüren bir araca dönüştüğü görülmektedir.
Çalışmada,
grotesk beden imgesinin sanattaki yeri hem teorik açıdan hem de sanatsal
uygulamalar üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma, mümkün olduğu kadar
grotesk ile doğrudan ilişkili olan sanatçı ve sanat eserleri ile
sınırlandırılmıştır. Bu anlamda konu kapsamında tipik örnekler teşkil eden
eserlere yoğunlaşılmıştır. İncelenen çalışmalarda, groteskin yalnızca çirkinlik
ile değil aynı zamanda özgün bir estetik anlayış ile değerlendirilebileceği
görülmektedir. Sonuç olarak grotesk bedenler, sanat alanında alternatif bir
estetik yaklaşım sunmakla beraber geleneksel güzellik anlayışına farklı bir
bakış açısı sunmaktadır.