ŞEYHÜLİSLAM YAHYA DİVANI’NDAKİ EMİR VE NEHİY İFADELERİNİN ANLAM VE ÜSLUP AÇISINDAN İNCELENMESİ


Creative Commons License

Uyan Ö.

Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of Social Sciences) (SOBİDER), sa.57, ss.219-244, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Çok anlamlılık; dilin, duyguları tam olarak yansıtamamasının bir sonucu olarak ortaya çıkan bir olgu olarak görülebileceği gibi bir imkân ve yerine göre sözün etkisini daha da artıran bir üslup özelliği şeklinde de düşünülebilir. Şairler ise bu imkânı en rafine ve estetik biçimde kullanmayı amaçlayan söz ustalarıdır. Çok anlamlılık meselesi sadece isimlerde değil, fiil kullanımlarında da kendisini göstermektedir. Bu çerçevede emir ve nehiy fiilleri de sadece ilk anlamlarıyla kullanılmayıp bulundukları bağlama göre çok daha farklı anlamları ifade edebilir. Klasik şiirin en önemli temsilcilerinden olan Şeyhülislam Yahya da üslup noktasında söze kattığı imkânları fark ederek emir ve nehiy fiillerini asli anlamlarından çok daha farklı yönleriyle şiirinde kullanma yoluna gitmiştir. Bu çalışmada Şeyhülislam Yahya Divanı’ndaki emir ve nehiy ifadelerinin hangi anlamlarda kullanıldığı tespit edilecek ve emir fiili tercihinin üsluba, anlatıma etkisi incelenecektir. Konunun doğasından kaynaklı olarak öznel yargılardan kaçınmak için tüm bu tespit ve incelemelerde Şeyhülislam Yahya’nın genel üslubu, örneklerin bulunduğu şiirlerin bütünü ve klasik şiirin kendine özgü hayal dünyası ve imaj sistemi göz önünde bulundurulacaktır.

Polysemy can be seen as a phenomenon that arises as a result of the language’s inability to fully reflect emotions or it can also be considered as an opportunity and a stylistic feature that further increases the effect of the word, depending on its place. Poets are masters of words who aim to use this opportunity in the most refined and aesthetic way. The issue of polysemy indicates itself not only in nouns but also in verb usage. In this context, the verbs of imperative are not only used with their first meanings, but can also mean different meanings depending on the context they are in. Shayk al-Islam Yahya, who is one of the most important representatives of classical poetry, realized the possibilities that this expressions added to the word in terms of style and preferred to use the verbs of imperative in his poetry with different aspects than their original meanings. In this study, it will be determined in which meanings the expressions of imperative in the Diwan of Shayk al-Islam Yahya are used and the effect of the preference of the imperative on the style will be examined. Subjective judgments may arise due to the nature of the subject. In order to avoid this, the general style of Shayk al-Islam Yahya, the whole of the poems in which the examples are included, and the unique imagination and image system of classical poetry will be considered in all these determinations and examinations.