Akademik Veri Yönetim Sistemi
Erken Tanı 2016, Prof. Dr. Cengiz Yakıncı,Prof. Dr. Hasan Kavruk, Editör, Akademi Kitabevi Yayınları, Ankara, ss.164-165, 2016
ERKEN TANI
SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI (KİST HİDATİK)
Olgu
· 40 yaşında erkek hasta
· Ciddi nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürük şikayeti ile acil servise başvurdu
· Yaklaşık 10 gündür öksürük ve göğüs ağrısı olduğunun söyleyen hasta eczaneden ilaç almış ve doktora gitmemiş
· Özgeçmişinde bilinen bir hastalığı bulunmayan hasta köyde yaşıyor ve çiftçilikle uğraşıyor.
· Dün başlayan bu şikayetlere ek nefes darlığının giderek artması üzere müracat ettiği Muş Devlet Hastanesinde çekilen grafilerinde bilateral akciğerlerde hidropnömotoraks saptanması üzere göğüs tüpü takılmış ve hastanemize sevk edilmiş.
· Hastaya acilde yapılan tetkikler sonrası bilateral rüptüre (patlamış) kist hidatik (kedi-köpek kisti) tanısı kondu.
Erken tanı ipuçları
· Kist Hidatik Hastalığı; “Ekinokokus granulozus” (tenya ekinokokus] adlı asalağın larvalarının insan organizmasında karaciğer, akciğer ya da diğer dokulara yerleşmesiyle çeşitli bozukluklara yol açması olayına “Hidatidoz” denilmektedir. Köpeklerin incebağırsağında parazitlenen tenya ekinokokusun yumurtaları ya da gebe halkaları köpeğin dışkısı ile çevreye yayılır. Yumurtalarla kirlenen içme suyu, meyve ve sebzeler ya da bu yumurtalara bulaşmış olan eller ağıza götürüldüğünde, yumurtalar insanın sindirim kanalına girmiş olur. Tenya ekinokokus yumurtaları köpeğin kuyruk ve ağız çevresinde tüylerinde ve hatta vücudunu örten tüylerde de bulunabilir. Bu gibi köpekleri okşayan insanlar ellerini yıkamazlarsa, bu yumurtaları ağız yoluyla alma riskiyle karşı karşıya kalırlar. Yumurtalar insanın incebağırsağına ulaştığında yumurtalardan “Larva” denilen yavrular çıkar. Larvalar daha sonra bağırsaklardan portal damar sistemine girerek, karaciğere ulaşırlar. Eğer larvalar karaciğerde tutulmazlarsa, vena kava inferior yoluyla sağ kalbe oradan da akciğere ulaşırlar. Larvalar kan yoluyla vücudun diğer organlarına da yayılabilirler. Larvalar yerleştikleri organda “Kist hidatik” denilen bir kist oluştururlar. Kistin duvarı dışardan içeri doğru incelendiğinde, en içte ise “Germinatif tabaka” denilen bir tabaka bulunmaktadır. Germinatif tabakada tenya ekinokokusun skoleksleri gelişir. Kistin içi ise “Kaya sıvısı” denilen kist sıvısı ile doludur. Hidatik kist tam olarak geliştikten sonra, yavaş yavaş büyümeye başlar. Kist büyüdükçe yerleşmiş olduğu dokuya baskısı da artır ve zamanla ona büyük hasar verir. Kist darbe ile ya da kendiliğinden ya da teşhis amacıyla yanlışlıkla iğne ile delindiğinde kistin içinde, bulunan skoleksler ve larvalar çevre dokuya yayılır. Böylece buralarda da yeni kistler gelişebilir.
Akciğer kist hidatiği: Yıllarca herhangi bir belirti vermeksizin sessizce durabilir. Bazı vakalarda ise kist bir bronşa açılarak, kist sıvısı öksürükle birlikte dışarı atılır. Hastalığın başlangıcında göğüs ağrıları, öksürük ve kanlı balgam gibi belirtiler gelişir, fakat genellikle bu belirtiler önemsenmez. Kist bazı ender vakalarda plevra boşluğuna açılmaktadır. Bu durumda göğüste şiddetli bir ağrı, nefes darlığı, morarma ve şok gibi ağır bozukluklar gelişebilmektedir. Hastalığınteşhisinde röntgen incelemeleri ve bazı laboratuvar incelemelerinden yararlanılır. Hastalığın ilaçla tedavisi-yoktur. Kistin cerrahi olarak çıkarılması gerekmektedir.
Tanı Kriterleri
· Tanıda öncelikle hekim; iyi bir anamnez sonrası hastalıktan şüphelenir ve radyolojik tetkiklerle (düz akciğer grafisi ve bilgisayarlı tomografisi) kesin tanısı konur.
Erken tanının tedaviye, prognoza etkisi ve tedavinin ana hatları
· Yukarıdaki olgunun yaşadığı çevre göz önüne alınırsa; içme suyu, meyve ve sebzelere dikkat etmelidir. İçme su kaynağı korunaklı olmalıdır. Meyve ve sebzeler iyi temizlenmeli ve yıkanmalıdır. Kişisel hijyen yanında çevresel hijyende önemlidir.
· Bu tür koruyucu önlemler alınırsa kistin organlarımıza yerleşmesi ve hastalık yapmasını engellemiş oluruz.
· Kist hidatiğin tedavisi cerrahidir. Komplike olmadan (kist parçalanmadan, aspire edilmeden, plevraya açılıp iltihaba neden olmadan) tanı konulan olgularda uygun cerrahi müdahale ile risk en aza indirilir.
· Bu olguda erken tanı konulmadığı için hastanın operasyonu riskli geçmiştir. Plevraya açılıp enfekte (ampiyem) olduğu için hem preoperatif hemde postoperatif hastanede kalış süresi uzamıştır.
· Kistin patlaması sonucu aspirasyon ile, plevraya açılarak tüm vücüda yayılan enfeksiyon nedeniyle kaybedilen olgular saptanmıştır.
Birincil Koruma
· Ölmüş yada kesilmiş hayvanların sakatatları açıkta bırakılmamalı.
· Sebze ve meyve iyi yıkanmalı ve bol su ile durulanmalı.
· Köpekleri okşayan insanlar ellerini bol sabunlu su ile yıkamalı.
· Hayvancılıkla uğraşanlar ve kedi-köpek besleyenler kişisel hijyen yanında çevresel hijyene de dikkat etmelidir.
Resim 1. Kistin total çıkarılmış hali
Resim 2.3. Kist sıvısının boşaltılmış hali, germinatif tabakası
Resim 4. Kistin operasyondaki görünümü
Kaynak: 1- www.toraks.org.tr.hidatik kist. Muhammet Reha Çelik, Hakkı Ulutaş, Akın Kuzucu.
2- www.sakaryahsm.gov.tr. Kist hidatik nedir, nereden nasıl bulaşır, korunma yolları.