Akademik Veri Yönetim Sistemi
Görmüş Cengiz S., Oğuz D.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2009 - 2011
İklim değişikliği, nüfus artışı, kentleşme, ekonomik ve teknolojik gelişmeler beraberinde yaşam alanlarında pek çok değişim getirmektedir. Günümüzde ?peyzaj değişimi? olarak tanımlanan olguların ekosistemi nasıl ve ne ölçüde etkileyebileceği çeşitli açılardan kaygı yaratmaktadır. Değişim sürecini durdurmak tam olarak olanaklı olmamakla birlikte, izlemek ve önlemler almak mümkündür. Bu nedenle korunan alanlar gibi özel peyzaj değerlerine sahip alanlarda peyzaj değişimini izlemek ve yönetmek için peyzaj karakteri tiplerinin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Peyzaj karakteri değerlendirmeleri 1970?li yıllarda kantitatif (niceliksel) yaklaşımların (özel peyzajların değerlerini belirlemek için kullanılan sayısal değerler ve istatistiksel formüller) başarısızlığı nedeniyle oluşan boşluğu tamamlamak için geliştirilmiştir (Mahony, 2004). Peyzaj desen analizi Coğrafi Bilgi sistemleri (CBS) tekniği aracılığıyla peyzaj birimlerinin hiyerarşik sınıflamasına dayanmaktadır.
Avrupa Birliği peyzaj karakterinin korunması, izlenmesi ve yönetimi için Pan- Avrupa Biyolojik ve Peyzaj Çeşitliliği Stratejisi (1996) ve Avrupa Peyzaj Sözleşmesi (2000) belgelerini yayımlamıştır. Sözü edilen belgeleri kabul eden üye ya da aday ülkeler peyzajlarını tanımlama, peyzaj karakterini belirleme, peyzajın değişim ve dönüşümünü izlemekle yükümlüdür (Van Eetvelde ve Antrop 2007). Peyzaj yönetimi, peyzaj politikası, peyzaj koruma ve peyzaj planlama kavramlarını açıklayan Avrupa Peyzaj Sözleşmesi?ne Türkiye 2000 yılında taraf olmuş ve sözleşme 27 Temmuz 2003 yılında onaylanarak Resmi Gazete?de yayımlanmıştır. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu ulusal ve uluslararası düzeyde değerlere sahip milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının seçilip belirlenmesine, özellik ve peyzaj karakterinin bozulmadan korunmasına, geliştirilmesine ve yönetilmesine ilişkin esasları düzenlemektedir. Kanunda değinilen ?karakter koruma? kavramı Türkiye?nin de taraf olduğu Avrupa Peyzaj Sözleşmesi?nin temel amaçları arasında yer almaktadır.
Peyzaj yapısının belirlenmesi korunan alanlarda ekosistem çeşitliliği ve sosyal yapı hakkında veri üretecek ve izlemeyi kolaylaştıracak bir yöntemdir. Türkiye?nin dünyaca tanınan en önemli korunan alanlardan biri olması nedeniyle Kastamonu- Bartın Küre Dağları Milli Parkı çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bu proje ile Kastamonu- Bartın Küre Dağları Milli Parkında peyzaj karakter alanlarının saptanması hedeflenmektedir. Böylelikle oluşturulacak olan peyzaj karakter haritası ile sonraki yıllarda ortaya çıkacak peyzaj değişimini izlemek olanaklı olacaktır. Ayrıca bu çalışma kapsamında tespit edilen peyzaj karakterinin korunmasına yönelik öneriler geliştirilmesi de hedeflenmektedir.
Kastamonu- Bartın Küre Dağları Milli Parkı (KDMP) 2000 yılında Milli Park olarak ilan edilmiştir. Küre Dağları WWF ve IUCN tarafından belirlenen Global 200 Eko-bölgeden birinde, Kafkas ve Kuzey Anadolu ılıman ormanlarında yer almaktadır. 1999 yılında Dünya Koruma İzleme Merkezi (WCMC), WWF ve çok sayıda uzman, çoğunluğu Avrupa ve çevresindeki ekolojik bölgeler içinde yer alan ve acil olarak korunması gereken 100?ü aşkın orman alanı belirlemiştir. ?Avrupa Ormanlarının Sıcak Noktaları? olarak adlandırılan bu alanlardan 9?u Türkiye?de bulunmaktadır. 37 bin hektarlık alanı kaplayan Kastamonu- Bartın Küre Dağları Milli Parkı da bu dokuz sıcak noktadan biridir. Orman Bakanlığı 1998 yılında UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) ve FAO (Gıda ve Tarım Örgütü)?nun maddi desteğiyle ?Milli Parklar ve Korunan Alan Yönetimi: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Kırsal Kalkınma? konulu bir proje başlatmıştır. Proje çerçevesinde hazırlanan ?Küre Dağları Tasarı Gelişme Planı?nda 37 bin hektarlık bir alanı kapsayan ?Kastamonu- Bartın Küre Dağları Milli Parkı? iki zonda planlanmıştır. Türkiye?de ilk kez uygulanan bu sistemde ?mutlak koruma zonu? (37.bin ha), milli park içinde korunması amaçlanan biyoçeşitliliği güvence altına almak için, yakın çevreden kaynaklanabilecek tehditlerin yumuşatılmasını amaçlayan, milli park çevresindeki alan ?tampon bölge? olarak gündeme getirilmiştir (Milli park-37 bin ha- ve tampon bölge-80 bin ha, toplam alan 117.000 ha?dır). Ancak söz konusu plan, tamamlandığı 1999 yılından bugüne kadar geçen süre içinde Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmamıştır. Bu nedenle, onaylanması ve uygulamaya aktarılması için üzerinde önemli revizyonların yapılması gerekmektedir.