Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mutlu B., Yüzbaşıoğlu İ. S., Uğurlu Aydın Z., Dönmez A. A.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2018 - 2022
Bu
proje çalışmasının amacı Aubrieta Adans.
(Brassicaceae) taksonlarının taksonomi, filogeni ve
filocoğrafyasını çalışmaktır. Cinsin genetik çeşitlenme merkezi Türkiye’dir,
Yunanistan ve Balkanlar ise bazı türlerin ikincil çeşitlenme yaptığı yerlerdir.
Pojenin Türkiye ekibi, cinsin Türkiye
taksonlarının populasyonlarını arazide inceleyecek, projede uygulanacak yöntemlere
uygun gerekli bitki materyalini toplayacak, yurtdışı taksonlar için sağlanan
örnekleri çalışmaya katıp proje içeriğinde verilen çalışmaları yapacaktır. Projenin yurtdışı ekibinin
(Almanya) cins üzerindeki önceki çalışmaları ve elde ettikleri veriler ile bu
proje kapsamında elde edilen veriler birleştirilerek dünya ölçeğinde
taksonomik, filogenetik ve filocoğrafik sonuçlar ortaya konacaktır.
Proje
kapsamında çalışılacak Aubrieta
taksonları, Türkiye’de halen
yayınlanmış 10 tür
ve 2’si henüz yayınlanmamış toplam 12 tür ile yurtdışı taksonları için
sağlanacak örneklerden oluşmaktadır. Cins üzerinde Türk ve Alman ekibin çalışılması
temel düzeyde devam etmektedir. Türkiye’de yapılacak arazi çalışmaları ile her
türün farklı populasyonlarından en az iki örnek olacak şekilde, 200
populasyondan çiçekli ve meyveli örnek toplanacaktır. Arazi çalışmalarında
projedeki araştırma yöntemlerinin gerektirdiği kurallara uygun örnek
toplanacak, kayıtları tutulacak ve fotoğrafları çekilecektir. Toplama
yerlerinin GPS kayıtları haritalanacaktır.
Proje kapsamında morfolojik, palinolojik, üç kloroplast bölgelesinde baz
dizilimi, 15,000 lokusta RADseq analizi, kromozom morfolojisi ve akım sitometri
çalışmaları yapılacak, ayrıca tüy ve tohum
morfolojisi incelenecektir. Elde edilen veriler ile cinsin taksonları numerik
taksonomi, moleküler filogeni ve filocoğrafik ilişkileri bakımından analiz
edilecektir. Morfolojik çalışmalarda Türkiye’den toplayacağımız örnekler,
yurtiçi ve yurtdışı herbaryum örnekleri ve protologlar ile diğer literatür
bilgilerine dayalı olarak, Aubrieta cinsi monografik düzeyde çalışılacaktır.
Hem Türkiye’den toplanacak hem de
yurtdışından sağlanan çiçekli örneklerden polen morfolojisi, ışık mikroskobu ve
SEM ile çalışılacaktır. Yine bu örneklerde, tüy ve tohum morfolojisi hem ışık mikroskobu
hem de SEM ile monografik düzeyde çalışılacaktır. Her türü temsilen en az bir
populasyondan alınan tohumlar çimlendirilerek, kök ucundan kromozom sayımı
yapılacaktır. Kromozom boyutunun izin verdiği ölçüde kromozom morfolojisi
incelenip, karyotip analizi yapılacaktır. Kromozom sayımı yapılan taksonlar
için akım sitometri yöntemi ile DNA miktarı ölçülüp populasyon ve türlerin
poliploidi düzeyleri belirlenecektir.
Morfolojik çalışmalarda kullanılan ve
taksonomik değeri olan tüm karakterler belirlenecek, bu karakterlere dayalı
numerik taksonomi çalışması yapılacaktır. Aubrieta
cinsine ait tüm karakterler filogenetik açıdan
değerlendirilecek, bu karakterlerin cinsin evrimindeki ve türlerin yayılış
örüntüsündeki etkileri, ekolojik veriler de dikkate alınarak incelenecektir.
Moleküler çalışmalarda kloroplasttan, trnL-F bölgesi ile trnS-ycf9 ve trnC-ycf6
gen arası bölgelerin baz dizilimi çalışılacaktır. Bu proje kapsamında yeni
nesil dizileme (next generation) yöntemlerinden biri olan RADseq (restriction-site
associated DNA sequencing) analizi ile her
örnek 15.000 lokustaki baz dizilimi bakımından çalışılacaktır. RADseq analizi ile elde edilen veriler hem filogenetik hem de filocoğrafik
analizler için kullanılacaktır.
Türkiye’den bilinen 10 tür, yayınlanacak iki tür ile proje kapsamında keşfedilecek olası tür/ler dahil tüm türlerin populasyon araştırmaları ile Türkiye’deki Aubrieta taksonları için önemli bilimsel verilerin elde edileceğini öngörmekteyiz. Bu verilerin uygun yöntemlerle analizi ile cinsin taksonomisi, biyolojisi (morfoloji, palinoloji, tüy ile tohum morfolojisi, kromozom özelliği, bölgesel ve genom düzeyinde baz dizilim bilgisi), filogenisi ve filocoğrafyası üzerinde önemli bilimsel veriler sağlanacaktır. Türkiye örneklerinden sağlanan veriler, yurtdışı örneklerinin verileri ile birleştirilerek cinsin taksonları dünya ölçeğinde çalışılmış olacak ve bilim dünyasında etki yaratan yayınlar yapılacaktır. Cinsin Türkiye’de ortaya çıkışı, çeşitlenmesi ve yayılış mekanizmasına ilişkin elde edilecek veriler, ülkemiz filocoğrafyasının daha iyi anlaşılması bakımından model olacaktır. RADseq çalışmasında hem elde edilecek bilimsel sonuçlar hem de projedeki Türk ekibin deneyiminin artırması, Türk bilim insanlarının bilim dünyasında daha üst düzeye yükselmesine hizmet edecektir.